Aroko ajemo isipaya je aroko ti o gba sise alaye kikun nipa nnkan ayika eni. Bi apeere aroko alaye ekunrere lori bi won se n se ounjeti a feran julo yato si pa ki a se apejuwe re. Apeere aroko ajemo-isipaya ni:
- Ise Tisa
- Oge Seise.
- Aso Ebi
- Ise ti mo fe lojo iwaju.
Ki a to le ko akoyawo lori okookan ori-oro wonyi, a gbodo ni arojnle ohun ti won je, itumo ati itumo won miiran to farasin tabi ohun ti o ni abuda won. A nila ti wo anfaani ati aleebu ki a si fi arojinle ero gbe won kale.
IGBELEWON: ko aroko lori Oge sise tabi omi.
Iwe Akatilewa:
Adewoyin S.Y (2014) IMO, EDE, ASA ATI LITIRESO YORUBA fun ile eko girama agba S.S.1 Corpromutt Publisher Nig Ltd. O.I 155-156.
EKO ILE
Eko ile Yoruba, awon eko ti awon obi maa n ko omo lati kekere ni a n pe ni eko-ile. Yoruba ni ‘ni ile lati ko eso rode’. Awon eko bee ni ikini, imototo, isora, iwa ti o to si obi, agbalagba, alejo ati alagbe eni. Omo ti won ko to si gba, ti o sin mu eko naa lo nigba gbogbo ni a n pe ni omoluabi. ‘omo-olu-iwa-bi. Olu iwa ni eni ti o je orison gbogbo iwa rere. Abuda omoluabi ni =w=, iteriba, ise sise, oninuure, onisuuru, eni ti ko huwa abosi tabi ireje si eni keji. ABIIKO ati AKOOGBA.
IGBELEWON:
- Ta ni oluko eko ile.
- Ko abuda omoluabi marun-un miiran.
- Salaye abiiko ati akoogba.
- Pa owe merin ti o je mo eko ile.
Iwe Akatilewa::
Adewoyin S.Y (2014) IMO, EDE, ASA ATI LITIRESO YORUBA fun ile eko girama agba S.S.2 Corpromutt Publisher Nig Ltd. O.I 129-135.
ATUPALE IWE ASAYAN
Atupale iwe asayan ti ijoba yan.
APAPO IGBELEWON:
- ko aroko lori Oge sise tabi omi.
- Ta ni oluko eko ile.
- Ko abuda omoluabi marun-un miiran.
- Salaye abiiko ati akoogba.
- Pa owe merin ti o je mo eko ile.
ISE ASETILEWA
- Aroko ti o je mo isipaya ni (a) ile iwe mi (b) baba mi (c) ilu Ibadan (d) eran osin.
- Ewo ni ki i se ara won? (a) ise tisa (b) ojo ti n ko le gbagbe (c) obe egusi (d) omi.
- Awon ti o koko maa n ko omo ni eko ile ni (a) egbon eni (b) iya (c) iya ati baba (d) ara adugbo.
- ‘owu ti iya gbon ni omo yoo ran’ owe yii tumo si wi pe (a) ise ti baba ba se ku ni omo maa se (b) ise ti iya ba se ku ni omo maa se (c) iwa omo maa n jo ti iya re (d) omo maa n ran aso iya re.
- Eda ita ni (a) awon onkorin (b) osere (c) awon ti won kopa ninu iwe ati ere (d) awon ti o ko itan.
APA KEJI
- Ko aroko lori iyan
- Ko iwa omoluabi merin sile
- Salaye akanlo-ede ayaworan merin.
See also
Ise oro – Apejuwe at oro-aponle ninu gbolohun
ISE ORO ORUKO ATI ORO AROPO ORUKO NINU GBOLOHUN
AKOLE ISE- EDE: AROKO ATONISONA ONIROYIN (NARRATIVE ESSAY)
Oriki Ati Eya gbolohun ede Yoruba pelu apeere (sentence)
Ede:- Atunyewo orisirisi gbolohun ede Yoruba