AKORI EKO: ATUNYEWO LORI SILEBU EDE YORUBA

Ninu oro ‘baba’ ege meji ni a ni: ‘ba-ba’. Ege kookan ni o ni iro faweli ati ami ohun. Ege kookan yii ni a n pe ni silebu.

ABUDA SILEBU

(i)         Silebu le je iro faweli kan tabi iro konsonanti ati faweli. Apeere:

                                    i – ya

                                    ba – ba

                                    ko – bo

                                    e – gbon

(ii)        Iye ibi ti ohun ba ti je yo ninu oro kan ni yoo fi iye silebu ti oro naa ni han. Bi apeere:

Ife        –          Ibi meji ni ohun ti je yo           (Silebu meji)

Omuti –          Ibi meta ni ohun ti je yo          (Silebu meta)

Ikadii   –          Ibi merin ni ohun ti je yo        (Silebu merin)

IHUN SILEBU

Apa meji ni silebu pin si. Awon ni:

• Odo silebu
• Apaala silebu

(i)         Odo Silebu: Odo silebu ni ipin ti a maa n gbo ketekete ti a ba pe ege silebu kan. Ori re ni ami ohun n wa. Iro faweli tabi konsonanti aranmu asesilebu ‘n’ ni won le je odo silebu. Odo silebu ni a fala si nidii wonyi:

i-wa

i-gba-la

o-ro–n-bo

(ii) Apaala Silebu: Awon iro ti a ki i gbo ketekete ti a ba pe oro sita. Konsonanti inu silebu ni o maa n duro bii apaala silebu. Apaala silebu ni a fala si nidii wonyi:

i-wa

o-san

du-n-du

EYA IHUN SILEBU

(i)         Silebu Onifaweli Kan (F): Eyi le je eyo faweli kan soso. Apeere iro faweli bee ni a fala si nidii wonyi:

A ti lo

Mo ri o

Mo ka a

Gbogbo iro faweli wonyi le da duro bii silebu:

a, e, ҿ, i, o, ϙ, u,

a, e, ҿ, i, o, ϙ, u,

a, e, ҿ, i, o, ϙ, u,

(ii)        Silebu Alahunpo Konsonanti ati Faweli (KF). Apeere iru silebu bee ni wonyi:

wa, ba, bϙ, bҿ, ri, ra, mo, kϙ

gbϙn, ran, tan, rin, kun, wϙn

(iii)       Konsonanti aranmupe asesilebu (N). Apeere iru silebu bee niyi:

n lϙ

o-ro-n-bo

i-sa-n-sa

PINPIN ORO SI SILEBU

Awon oro kan wa ti won ni ju silebu kan lo ninu ihun. Awon oro bee ni a pe ni ‘oro olopo silebu’. Apeere:

(i)         Oro Onisilebu Meji

Oro	Ipin	Ihun	Iye silebu
ҿgbon ifҿ iku Bϙla	Ҿ-gbon i-fҿ i-ku Bϙ-la	f-kf f-kf f-kf kf-kf	meji meji meji meji

 

(ii)        Oro Onisilebu Meta

Oro	Ipin	Ihun	Iye silebu
Idoti Agbado Ijangbon Kansu Gbangba Banjo Gende Gbolahan	I-do-ti a-gba-do i-jan=gbon ka-n-su gba-n-gba Ba-n-jo Ge-n-de Gbo-la-han	f-kf-kf f-kf-kf f-kf-kf kf-n-kf kf-n-kf kf-n-kf kf-n-kf kf-kf-kf	meta meta meta meta meta meta meta meta

 

(iii)       Oro Onisilebu Merin:

Oro	Ipin	Ihun	Iye silebu
Ekunrere Alangba Opolopo Olatunji Mofiimu Ankoo Laaro	e-kun-re-re a-la-n-gba o-po-lo-po O-la-tun-ji Mo-fi-i-mu a-n-ko-o la-a-a-ro	f-kf-kf-kf f-kf-kf-kf f-kf-kf-kf f-kf-kf-kf kf-kf-f-kf f-n-kf-f kf-f-f-kf	merin merin merin merin merin merin merin

 

(iv)       Oro Onisilebu Marun-un

Oro	Ipin	Ihun	Iye silebu
Alaafia Ogunmodede Ogedengbe Alagbalugbu Agbalajobi Nigbakuugba	a-la-a-fi-a o-gun-mo-de-de o-ge-de-n-gbe a-la-gba-lu-gbu a-gba-la-jo-bi ni-gba-ku-u-gba	f-kf-f-kf-f f-kf-kf-kf-kf f-kf-kf-kf-n-kf f-kf-kf-kf-kf f-kf-kf-kf-kf kf-kf-kf-f-kf	marun-un marun-un marun-un marun-un marun-un marun-un

 

(v)        Oro Onisilebu Mefa

Oro	Ipin	Ihun	Iye silebu
Gbangbayikita Orogodoganyin Afarajoruko Alapandede Konsonanti Bookubooku	Gba-n-gba-yi-ki-ta o-ro-go-do-gan-yin a-fa-ra-jo-ru-ko a-la-pa-n-de-de ko-n-so-na-n-ti bo-o-ku-bo-o-ku	kf-n-kf-kf-kf-kf f-kf-kf-kf-kf-kf f-kf-kf-kf-kf-kf a-kf-kf-n-kf-kf kf-n-kf-kf-f-kf kf-f-kf-kf-f-kf	mefa mefa mefa mefa mefa mefa

 

ISE AMUTILEWA

1. (a) Ki ni Silebu? (b) So abuda silebu meji ti o mo pelu apeere
2. Ko apeere oro marun-un ti o ni konsonanti aranmupe asesilebu. Pin won si iye silebu.
3. Pin awon oro wonyi si iye silebu won:

(i) Akalamagbo           (ii) Olododo                 (iii) Aworerin-in          (iv) Akikanju

(v) Osoosu                   (vi) egbeegberun        (vii) ileladewa             (viii) igbaradi

(ix) iyaloosa                 (x) Akerefinusogbon

 

See also

AKORI EKO: AROKO AJEMO – ISIPAYA

AKORI EKO: MOFIIMU

AKORI EKO: ATUNYEWO AAYAN OGBUFO

AKORI EKO: ORAN DIDA ATI IJIYA TI O TO

AKORI EKO: IYATO TI O WA LARIN ORO APONLE ATI APOLA APONLE